Te ptaki znał kiedyś każdy Polak. Dziś znikają, ale można im pomóc

Charakterystyka wróbla

Samiec wróbla nosi elegancką szatę: szarą czapeczkę, brązowo-czarne skrzydła i charakterystyczny, czarny „śliniak” na gardle. Samiczka jest skromniejsza, beżowo-brązowa, świetnie maskująca się w otoczeniu. 

Dziś miasto nie jest już tym miastem sprzed 30 czy 40 lat. Wróble potrzebują trzech fundamentalnych elementów: pożywienia, miejsc lęgowych i kryjówek. Niestety, te elementy znikają w tempie „TURBO”. Spadek populacji wróbli jest uznawany za barometr zdrowia miejskiego ekosystemu. Jeżeli ich ubywa, oznacza to, że miasto jest biologicznie zbyt ubogie i jednolite.

Współczesne problemy wróbla

Głównym problemem jest to, że współczesne miasto nie jest już tym miastem sprzed 30 czy 40 lat.

Brak miejsc lęgowych to główny problem. Kiedyś wróble budowały gniazda w pęknięciach murów i starych dachach. Stare kamienice, z dachówkami i niewypełnionymi spoinami, były dla nich jak luksusowe bloki. Dziś te budynki są ocieplane metodą „na styropian” (termomodernizacja). Szczelnie zamknięte, otynkowane elewacje nie zostawiają ani jednej dziury, w której wróbel mógłby zagnieździć się i wychować młode. Termomodernizacja jest dla nich wyrokiem. Miejskie obrzeża i małe miasteczka tętniły też życiem rolniczym, oferując stodoły, obory i wiaty, które służyły za miejsca lęgowe. Obecnie rolnictwo przeniosło się poza miasto, a ocalałe budynki zostały „cywilizowane”.

Istotnym problemem jest też kryzys pokarmowy. Wróbel to typowy ziarnojad, ale swoje młode karmi owadami. Kiedyś resztki i owady były powszechnie dostępne, np. resztki ziarna z paszy dla koni, dorożek. Obecnie miasto jest czyste, ale też zbyt sterylne. Dzisiejsze idealnie przystrzyżone, monokulturowe trawniki w parkach to dla wróbli „pustynia”. Wróbel potrzebuje nieuporządkowanych skwerów, gdzie rosną chwasty, z których może zebrać nasiona. Kryzys pogłębia drastyczny spadek liczebności owadów. Owady są kluczowym pokarmem dla piskląt w okresie wychowu, a bez nich młode nie przeżyją.

Istotne są także chemiczne zagrożenia i drapieżnictwo. Nadmierne stosowanie pestycydów i herbicydów w ogrodach i na miejskich terenach zielonych ogranicza dostęp do nasion chwastów i eliminuje owady. Równocześnie rośnie presja ze strony drapieżników. Coraz liczniejsze w miastach koty (zarówno domowe, jak i bezdomne) stanowią dla wróbli śmiertelne zagrożenie. Wróbel potrzebuje niskich, gęstych kryjówek, takich jak gęste żywopłoty i krzewy, aby szybko schować się przed atakiem, ale są one często zastępowane przez „designerskie” ogrodzenia i beton.

Jak pomóc wróblom?

Jeśli ubywa wróbli, znaczy to, że miasto jest biologicznie zbyt ubogie i jednolite. Musimy podjąć kroki w celu poprawy jego ekosystemu.

• Montaż skrzynek lęgowych: Wróbel to ptak kolonijny. Najlepiej sprawdzają się wielokomorowe domki, montowane na budynkach i drzewach. Stanowią one sztuczne zastępstwo zniszczonych szczelin.
• Wprowadzenie „dzikiej” zieleni: Zamiast sterylnych trawników, należy tworzyć kwietne łąki i obszary, gdzie chwasty mogą swobodnie rosnąć (np. na obrzeżach parków). Niezastąpione są gęste, rodzime krzewy, takie jak głóg i tarnina, które stanowią doskonałe schronienie i kryjówkę.
• Rozsądne dokarmianie zimą: Regularne, ale rozsądne dokarmianie (ziarno, łuskany słonecznik) w okresie zimowym pomaga wróblom przetrwać najtrudniejsze miesiące.

Wróbel nie jest wrogiem, jest jednym z nas. Jego zniknięcie to znak, że w pogoni za nowoczesnością i estetyczną „czystością” zapomnieliśmy, że miasto jest także domem dla tysięcy innych organizmów.