Unia Europejska mówi "stop" wylesianiu. Ważne terminy dla rolników

Unia Europejska precyzuje pojęcia "lasu", "wylesiania" i "użytku rolniczego"

Drugi zestaw wytycznych Komisji Europejskiej precyzuje między innymi pojęcia „lasu”, „wylesienia” i „użytku rolniczego”, a także opisuje zasady dla produktów złożonych oraz rolę certyfikacji w ocenie ryzyka. Dokument nie stanowi prawa, lecz ma na celu ujednolicenie interpretacji przepisów EUDR w całej Unii. Dla łańcucha dostaw to sygnał, by przygotować dane.

Oto definicje w rozumieniu EUDR (zgodnie z dokumentem KE, który odsyła do art. 2 rozporządzenia):

• Las – teren o powierzchni ponad 0,5 ha z drzewami wyższymi niż 5 m i zwarciem koron >10%, albo z drzewami zdolnymi osiągnąć te progi in situ; z wyłączeniem gruntów, na których przeważa użytkowanie rolnicze lub miejskie.
• Wylesienie – przekształcenie lasu na potrzeby użytkowania rolniczego (niezależnie od tego, czy następuje z winy człowieka). 
• Użytek rolniczy (użytkowanie rolnicze) – użytkowanie gruntów do celów rolniczych, w tym plantacje rolne, odłogowane obszary rolnicze oraz chów zwierząt gospodarskich.

Nowe wyjaśnienia KE nie zmieniają prawa, ale ujednolicają interpretacje. Dostajemy precyzyjne definicje (las, wylesienie, użytek rolniczy), wskazówki dla produktów złożonych, rolę certyfikacji w ocenie ryzyka i praktyczne przykłady „z granicy” – agroleśnictwo, odłogi, plantacje krótkiej rotacji, mapy katastralne. Efekt: mniej rozbieżności między inspekcjami i kontrahentami.

Zmiany EUDR w praktyce

EUDR obejmuje siedem surowców i część ich wyrobów: soję, kakao, kawę, żywy inwentarz (bydło), olej palmowy, drewno oraz gumę naturalną. Te towary i ich „pochodne” nie trafią na rynek UE, jeśli pochodzą z gruntów, na których doszło do wylesienia. Lista jest powiązana z kodami CN w Załączniku I do rozporządzenia – liczy się klasyfikacja produktu, nie skład na etykiecie.

Kluczowa data graniczna to 31 grudnia 2020 roku – po tym dniu produkcja nie może wiązać się z niszczeniem lasów. Rozporządzenie wymaga od firm przedstawienia oświadczenia o należytej staranności, potwierdzającego, że produkty są „wolne od wylesiania” i zostały wyprodukowane legalnie.

Praktyczne kroki dla przedsiębiorców

W praktyce nowe regulacje wymagają od gospodarstw i punktów skupu zebrania szczegółowych danych dotyczących historii użytkowania gruntów po 31 grudnia 2020 roku, co ułatwi współpracę z kontrahentami. Dla firm z sektora drzewnego i meblarskiego priorytetem staje się zapewnienie przepływu numerów oświadczeń należytej staranności (DDS) od dostawców oraz integracja z unijnym systemem informatycznym. 

Z kolei eksporterzy produktów takich jak kawa, kakao czy olej palmowy muszą dokładnie weryfikować definicje „lasu” i „użytku rolnego” w swoich łańcuchach dostaw poza UE. Kluczowym działaniem dla wszystkich podmiotów jest aktualizacja umów z dostawcami o klauzule EUDR, obejmujące prawo do weryfikacji geolokalizacji i numeru DDS.

Presja na złagodzenie regulacji. To słychać w Brukseli

W ostatnich tygodniach i miesiącach narastał nacisk, by uproszczać EUDR. Część branż importowych prosiła o dodatkowe wyjaśnienia, a w Parlamencie Europejskim w lipcu przeszła niewiążąca rezolucja krytykująca system klasyfikacji krajów i promująca kategorię „nieistotnego ryzyka” na poziomie krajowym. To polityczny sygnał, nie zmiana prawa, ale tworzy szum informacyjny.

Christophe Hansen, komisarz ds. rolnictwa i żywności, sygnalizował otwartość na ukierunkowane uproszczenia (zwłaszcza dla niskiego ryzyka i krótkich łańcuchów), podkreślając jednocześnie, że terminy wejścia pozostają bez zmian. Po stronie środowiska prace prowadzi portfel, którym kieruje Jessika Roswall (komisarz ds. środowiska, zasobów wodnych i gospodarki o obiegu zamkniętym). Ewentualne korekty mogą trafić do szerszego pakietu uproszczeń dla rolników i leśników zapowiadanego na jesień 2025 r., ale ostatecznie decyduje Kolegium KE.