Zamiast wywłaszczenia, zamiana gruntów. Nowe przepisy w związku z CPK
Właściciele działek przeznaczonych pod budowę Centralnego Portu Komunikacyjnego mają zyskać nową możliwość - zamianę nieruchomości na inne grunty z zasobów państwowych. Projekt rozporządzenia w tej sprawie właśnie trafił do konsultacji.
Rozporządzenie z myślą o właścicielach gruntów pod inwestycje
17 czerwca 2025 r. w Rządowym Centrum Legislacji opublikowano projekt nowelizacji rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Dokument ma umożliwić zamianę gruntów właścicielom nieruchomości znajdujących się na terenie planowanych inwestycji CPK. Rozwiązanie to zostało przygotowane jako odpowiedź na liczne postulaty społeczne.
W ocenie skutków regulacji wskazano, że "zmieniająca się rzeczywistość gospodarcza i postępujące inwestycje infrastrukturalne - w szczególności te związane z realizacją Centralnego Portu Komunikacyjnego - wymuszają dostosowanie obowiązujących regulacji prawnych". Wskazano również, że obecne przepisy stanowią barierę dla efektywnego gospodarowania nieruchomościami objętymi inwestycjami publicznymi.
Nowe zasady zamiany nieruchomości
Dotychczas Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa nie miał prawnych narzędzi, by swobodnie dokonywać zamian nieruchomości z właścicielami prywatnymi. Tymczasem wielu mieszkańców obszarów objętych planem budowy CPK wielokrotnie wskazywało, że bardziej pożądanym rozwiązaniem niż odszkodowanie pieniężne jest uzyskanie równowartościowego gruntu w innej lokalizacji.
Projektowane rozporządzenie rozszerza katalog nieruchomości, które mogą podlegać zamianie. Właściciel gruntu znajdującego się w obszarze wskazanym w ustawie o CPK będzie mógł przekazać swoją nieruchomość do zasobu Skarbu Państwa, otrzymując w zamian inną działkę - niezależnie od jej dotychczasowego charakteru.
Szybszy proces, większa elastyczność mają ułatwić realizację inwestycji
W ramach obecnie funkcjonującego Programu Dobrowolnych Nabyć zgłoszono ponad 4 tysiące hektarów gruntów. Jednak ograniczenia formalne i brak elastyczności mechanizmu wymiany powodują spowolnienie całego procesu. Zmiana rozporządzenia ma charakter interwencyjny i jest odpowiedzią na te trudności.
Nowe przepisy mają umożliwić zamianę gruntów bez konieczności wcześniejszego uzyskiwania decyzji lokalizacyjnych. Ułatwi to realizację inwestycji takich jak CPK czy towarzysząca mu infrastruktura - drogi, linie kolejowe czy sieci energetyczne.
Projektowane przepisy umożliwią zamianę gruntów bez konieczności uprzedniego wydawania decyzji lokalizacyjnych - podano w uzasadnieniu.
Zmiany w trosce o interes publiczny i rolników
Zgodnie z projektem, nowy tryb zamiany nieruchomości ma być stosowany wyłącznie w sytuacjach uzasadnionych nadrzędnym interesem publicznym. Mechanizm ten ma mieć charakter wyjątkowy i nie będzie stanowił reguły postępowania poza obszarami strategicznych inwestycji.
Dla wielu rolników, którzy chcą kontynuować działalność, możliwość otrzymania gruntu zastępczego, zamiast pieniędzy może być znacznie korzystniejsza. Ministerstwo Rolnictwa podkreśla, że nowe przepisy mają ułatwić mieszkańcom terenów inwestycyjnych realne wybory - pomiędzy odszkodowaniem a zamianą gruntów - w zależności od indywidualnych preferencji.
