Czy szkodzisz swoim plonom? Głęboszowanie na ratunek ubitej glebie

Głęboszowanie – Co to?

Głęboszowanie polega na kruszeniu, rozluźnieniu i spulchnieniu ziemi, jednak w przeciwieństwie do standardowej orki głębosze nie pracują na poziomie zewnętrznej warstwy gleby, a na głębokości 40-80 cm. Specjalne lemiesze mają za zadanie rozkruszyć ugniecioną, głębszą warstwę gruntu i spulchniać glebę bez odwracania, zachowując jej warstwową budowę. 

Głęboszowanie zostało stworzone, żeby rozbijać tzw. podeszwę płużną, która występuje na poziomie zwykle omijanym przez orkę. Jest to warstwa zbitej ziemi, której grubość może dochodzić nawet do 15 cm (1). Istnienie podeszwy działa na plony niczym ściana między górną warstwą a podglebiem obfitym w konieczne dla rozwoju składniki odżywcze i wodę. Nadmiernie zagęszczona warstwa podorna sprawia, że korzenie roślin nie mogą się przebić w głąb ziemi, w rezultacie dając mniejsze plony. Niestety, w większości przypadków warstwa zbitej gleby stanowi barierę nie tylko dla roślin, ale także dla wody. Można wtedy zaobserwować zastój wody, najczęściej pojawiający się po intensywnych opadach deszczu. Woda gromadzi się na powierzchni gleby i zamiast nawilżać rośliny, wypływa i wyparowuje. Gleba pozbawiona wystarczającej ilości wody nie jest przystosowana na okresy suszy, które w ostatnich latach występują coraz częściej i są coraz bardziej dotkliwe. Zewnętrzna warstwa gleby wysycha najszybciej, a jeśli korzenie roślin znajdują się wyłącznie w jej obrębie, zostają dotknięte pomimo wcześniejszego deszczu. 

W ostatnich latach przeprowadza się coraz więcej badań nad wewnętrznymi warstwami gleby oraz negatywnymi skutkami powstawania podeszwy płużnej. Intensywne zagęszczenie gleby stanowi jedną z kluczowych przyczyn degradacji gruntów w Europie Środkowej i Wschodniej, dotykając ponad 11% całkowitej powierzchni uprawnej. Problem ten obniżył wydajność upraw o 6–12%, generując straty sięgające 487 mln euro w Niemczech i 713 mln euro we Francji (2). W innych miejscach na świecie problem jest znacznie gorszy. W Kanadzie Wschodniej obserwuje się utratę 18–27% plonów w dobrym sezonie i aż 55–86% podczas niekorzystnych warunków (3).

Jak sobie radzić z podeszwą płużną?

Z roku na rok dowiadujemy się coraz więcej na temat negatywnych skutków podeszwy płużnej. Pytanie jednak brzmi, co ją powoduje. Jak jej zapobiegać? Dlaczego w ogóle musimy ingerować w glebę? Czy nie powinna sobie radzić sama, tak jak robiła to przez setki lat? Odpowiedzi na te pytania niestety nie należą do tych przyjemnych.  

W idealnym świecie głęboszowanie nie byłoby konieczne. Żyjemy jednak w XXI wieku. Industrializacja rolnictwa nieodwracalnie zmieniła sposób uprawy ziemi. Pola stają się coraz większe i obejmują ogromne hektary, których nie sposób uprawiać wyłącznie ludzkimi rękami. Aby sprostać wymaganiom współczesnej produkcji rolnej, korzystamy z ciężkich maszyn, których nacisk nieprzerwanie ugniata glebę. Każdy ich przejazd prowadzi do dalszego zagęszczenia warstw ziemi i powiększania podeszwy gruntowej. Gleba powinna poradzić sobie w normalnych warunkach, lecz te już dawno przestały istnieć. Kolejnym problemem jest zmieniające się środowisko. Podeszwa gruntowa wpływa na ilość wchłanianej wody. Dlatego okresy suszy są dziś jeszcze bardziej niebezpieczne niż kiedykolwiek, a prognozy pogody nie wskazują na najbliższe ochłodzenia. Traktory, ciągniki, kombajny – to urządzenia, których nie przestaniemy używać, a które, choć są pomocne, długoterminowo przynoszą również negatywne skutki podobnie jak zmiana klimatu. 
 

Głębosze – Jak? Gdzie? Kiedy?

I tu właśnie wkracza głęboszowanie, które zostało stworzone, by pomóc w odbudowie porowatej struktury gleby, przywrócić swobodny przepływ wody i powietrza oraz wesprzeć prawidłowe zakorzenienie roślin. Zęby głębosza dostają się pod poziom ubitej ziemi i rozkruszają ją, równocześnie nie uszkadzając górnej części gleby. Dzięki temu rośliny mogą naturalnie pobierać więcej składników odżywczych, co zmniejsza konieczność stosowania nawozów. To sprawia, że głęboszowanie jest nie tylko korzystne dla upraw, ale i bardziej ekologiczne.

Przeważnie za najlepszy okres na głęboszowanie uznaje się późne lato lub wczesną jesień. Ważne jest, aby gleba nie była zbyt wilgotna. Chcemy, żeby ziemia rozbiła się i popękała, a nie ponownie ulepiła, lub rozmazała, sprawiając, że nasza praca nie przyniesie efektów. Kiedyś polecało się głęboszować wyłącznie pola, na których używa się ciężkich maszyn, lecz dzisiaj ta praca jest zalecana również w mniejszych terenach uprawnych, zwłaszcza w przypadkach wieloletniej orki na tej samej głębokości. 

Tradycyjnie zalecano wykonywanie głęboszowania raz na cztery lata, jednak ze względu na coraz większy problem zagęszczania gleby dzisiaj rekomenduje się głęboszować co drugi rok. Czy w takim razie opłaca się kupować sprzęt, który nadal używa się tak rzadko? To zależy od gleby. Niektórzy rolnicy będą potrzebować głębosza bardziej niż inni, jednak każdy, kto używa ciężkich maszyn i regularnie orze ziemię, prędzej czy później stanie przed koniecznością jego zastosowania.

Na rynku dostępne są głębosze w zestawie z odłączanymi rolkami, oferując dwa produkty w cenie jednego. Głębosze z walcami skutecznie rozbijają i rozprowadzają materiał, a w sezonie, w którym sam głębosz czeka w garażu, nadal można korzystać z walca z kolcami do innych prac. Taka opcja zapewnia większą oszczędność i pewność pełnego wykorzystania produktu. 

Przykładem takiej maszyny są głębosze marki DONDI.

 

Autor: Piotr Serafin

Przypisy:

1. Talarczyk, W., & Łowiński, Ł. (2018). Konstrukcja i zastosowanie głęboszy. Technika Rolnicza Ogrodnicza Leśna, (5), 19-23.
2. Ning, Tangyuan & Liu, Zhen & hu, hengyu & Li, Geng & Kuzyakov, Yakov. (2022). Physical, chemical and biological subsoiling for sustainable agriculture. Soil & Tillage Research. 223.
3. Gameda, S., Raghavan, G.S., Mckyes, E., Watson, A.K., & Mehuys, G.R. (1994). Response of grain corn to subsoiling and chemical wetting of a compacted clay subsoil. Soil & Tillage Research, 29, 179-187.