Oni unikną systemu kaucyjnego. Rząd wprowadza niespodziewaną zmianę

Powrót do starych metod? Ministerstwo klimatu daje zielone światło dla niezależności

Nowe przepisy wprowadzają dobrowolność w zakresie szklanych opakowań zwrotnych, stawiając warunek samodzielnego utrzymania dotychczasowego, efektywnego obiegu. Zmiana ma obowiązywać do końca 2028 roku.

Decyzja o dobrowolności w kwestii szklanych butelek zwrotnych jest wynikiem dyskusji Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Ministerstwo potwierdziło, że browary będą mogły pozostać przy tradycyjnym, sprawnie działającym modelu zbiórki, który jest już ugruntowany w branży. Oznacza to, że małe browary i regionalni producenci wód nie będą musieli ponosić dodatkowych kosztów adaptacyjnych związanych z nowym, scentralizowanym systemem. Wprowadzenie dobrowolności ma obowiązywać do końca 2028 roku. Skąd ten konkretny termin? Jest on podyktowany wejściem w życie unijnego rozporządzenia PPWR (Packaging and Packaging Waste Regulation), które ma zacząć w pełni funkcjonować od 2029 roku i narzuci nowe, jednolite zasady dotyczące opakowań i odpadów opakowaniowych. 

Do tego czasu polski rynek będzie miał możliwość przetestowania hybrydowego modelu, łączącego obowiązkowy system dla części opakowań z niezależną zbiórką w przypadku butelek zwrotnych. Choć ustawa ma być zmieniona w najbliższym czasie, najprawdopodobniej poprzez projekt poselski. Obecnie, system kaucyjny w Polsce, choć wprowadzony ustawowo, działa jedynie w teorii. Faktyczne butelki i puszki z doliczoną kaucją i specjalnym logo systemu pojawią się na sklepowych półkach dopiero na przełomie roku, co daje czas na dopracowanie szczegółów prawnych i logistycznych.

Które opakowania trafią pod młotek systemu kaucyjnego od października?

Choć niektórzy producenci zyskują przestrzeń do działania, większość opakowań będzie podlegała nowym regulacjom. System kaucyjny, który ma ruszyć 1 października, obejmie trzy kluczowe kategorie opakowań. Pierwszą są butelki plastikowe jednorazowego użytku o pojemności do 3 litrów. 

Konsumenci będą musieli doliczyć do nich kaucję w wysokości 50 groszy. Podobnie jest w przypadku metalowych puszek. Kaucja 50 groszy będzie doliczana do puszek o pojemności do 1 litra. Trzecią kategorią, która w całości trafia do systemu, są szklane butelki wielorazowego użytku o pojemności do 1,5 litra. W ich przypadku kaucja będzie wyższa i wyniesie 1 złoty. Ważne jest, aby pamiętać o wyjątkach, które pozostają poza systemem. 

Oprócz butelek zwrotnych browarów, które same zapewnią ich odbiór , kaucją nie zostaną objęte opakowania po mleku. Co więcej, z systemu wyłączone są również jednorazowe butelki szklane, w tym popularne "małpki" o pojemności do 300 ml. To rozróżnienie w zakresie szklanych butelek ma na celu ułatwienie logistyki, ale jednocześnie wprowadza pewien stopień skomplikowania dla konsumentów. Niezbędne jest zatem jasne oznaczenie opakowań, aby klienci wiedzieli, do których doliczana jest kaucja, a do których nie.

Czy dobrowolność wystarczy, by ochronić rynek regionalnych browarów?

Wprowadzenie dobrowolności dla szklanych butelek zwrotnych jest niewątpliwie gestem w stronę małych i regionalnych browarów, które od lat efektywnie zarządzają własnym obiegiem opakowań. Dla tych firm, często dysponujących ograniczonymi zasobami, dołączenie do scentralizowanego systemu mogłoby oznaczać znaczące inwestycje w nowe etykiety, infrastrukturę do zbiórki i skomplikowaną sprawozdawczość. Ministerstwo słusznie zauważyło, że istniejący system butelek zwrotnych, który działa na zasadzie tradycyjnej wymiany lub kaucji uregulowanej bezpośrednio przez producenta, jest wysoce efektywny. Browary utrzymują wysoki stopień odzysku butelek, co jest zgodne z duchem gospodarki obiegu zamkniętego. Warto jednak pamiętać, że termin dobrowolności, ograniczony do końca 2028 roku, jest jedynie przejściowy. 

Od 2029 roku, wraz z wejściem w życie unijnego rozporządzenia PPWR, zasady mogą ulec drastycznej zmianie. Polscy producenci, nawet ci najmniejsi, będą musieli dostosować się do unijnych wymogów, które mogą wymusić standaryzację opakowań i udział w ogólnoeuropejskich systemach. Obecna ulga daje więc małym firmom czas na przygotowanie się do przyszłych, bardziej rygorystycznych regulacji. Jest to również sygnał dla większych graczy, że system kaucyjny, choć globalny, musi uwzględniać specyfikę poszczególnych branż i ich dotychczasowe, efektywne praktyki. Ostatecznym celem pozostaje zwiększenie poziomu recyklingu i ponownego użycia, a jeśli browary są w stanie to osiągnąć bez obciążania systemu centralnego, ich niezależność ma pełne uzasadnienie ekonomiczne i ekologiczne.