Tyle zarabia sołtys. Ujawniamy stawki na polskich wsiach. Kwoty pozostawiają wiele do życzenia
Zarobki osób sprawujących funkcje publiczne niezmiennie pozostają w centrum zainteresowania. Wiele osób zastanawia się, ile zarabia sołtys – kluczowa postać w lokalnej administracji, która odpowiada za organizację życia na wsi i ma bezpośredni kontakt z jej mieszkańcami. Wokół wynagrodzenia i uprawnień sołtysów narosło wiele mitów, jednak rzeczywistość bywa mniej atrakcyjna, niż mogłoby się wydawać.
Sołtys - lider, powiernik i podpora lokalnej społeczności w jednym
11 marca obchodzimy Dzień Sołtysa – święto poświęcone osobie nierozerwalnie związanej z polską wsią, pełniącej kluczową rolę w zarządzaniu lokalną społecznością wiejską. Mało kto wie, że sołtys pełni jedną z najdłużej istniejących ról społecznych w Polsce.
Instytucja sołtysa pojawiła się na ziemiach polskich między XII a XIII wiekiem, wraz z lokowaniem wsi na prawie niemieckim i na przestrzeni wieków rola sołtysa ulegała istotnym transformacjom. Początkowo funkcję tę często pełnił zasadźca, czyli osoba organizująca nową osadę. W tamtym okresie sołtys był przede wszystkim przedstawicielem interesów właściciela ziemskiego, zarządzając wsią w jego imieniu.
W późniejszym czasie z urzędnika podporządkowanego panu feudalnemu przekształcił się w wybieranego przez mieszkańców reprezentanta lokalnej społeczności, bez którego trudno sobie wyobrazić współczesną wieś.
Aktywny, przedsiębiorczy i otwarty na potrzeby ludzi sołtys to prawdziwy skarb — nikt bowiem nie zna lepiej problemów, potrzeb i oczekiwań mieszkańców wsi niż właśnie on. Nie tylko jednoczy lokalną społeczność, ale także troszczy się o rozwój infrastruktury. Ale czy tak odpowiedzialna rola jest sowicie wynagradzana?
Tego mieszkańcy mogą wymagać od sołtysa
Współczesny status prawny sołtysa został uregulowany ustawą o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 roku. Zgodnie z nią pełni on funkcję organu wykonawczego sołectwa, które stanowi jednostkę pomocniczą gminy. Choć zgodnie ze swymi kompetencjami priorytetowym zadaniem sołtysa jest przede wszystkim dbanie o rozwój wsi i zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, wykonywanie przez niego określone zadania są szerzej wymienione w statucie sołectwa.
Do obowiązków sołtysa należy m.in. reprezentowanie interesów wsi, pośredniczenie w kontaktach między mieszkańcami a samorządem, organizowanie zebrań wiejskich, inicjowanie wydarzeń okolicznościowych oraz zachęcanie mieszkańców do aktywnego udziału w życiu lokalnej społeczności.
Na barkach sołtysa spoczywa również dostarczanie różnych pism i upomnień, zgłaszanie awarii czy rozwieszanie ogłoszeń, np. informacji od lekarzy weterynarii czy decyzji dotyczących zwrotu akcyzy. Ponadto dokonuje poboru podatków: od nieruchomości, rolnego i leśnego czy za wywóz śmieci. W sytuacjach kryzysowych odpowiada również za gaszenie “pożarów” i rozwiązywanie sporów pomiędzy mieszkańcami.
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że na koniec 2023 roku w Polsce funkcję sołtysa pełniło ponad 40 tysięcy osób. Wśród nich znalazło się ponad 18 tysięcy kobiet oraz około 22,3 tysiąca mężczyzn. Najwięcej sołtysów i sołtysek działało w województwie mazowieckim, gdzie liczba ta przekroczyła 7,3 tysiąca. Jak zatem kształtują się ich zarobki?
Czytaj więcej: Wróciła wiosenna plaga. Południe Polski stanęło w ogniu, potwierdzono pierwszą ofiarę śmiertelną
Ile zarabia sołtys w 2025 roku? Decyzja należy do rady gminy
Wynagrodzenie sołtysa, podobnie jak w przypadku innych przedstawicieli władz lokalnych, jest informacją jawną, jednak należy podkreślić, że wypłata sołtysa to kwestia uznaniowa, zależna od wielu czynników takich jak wielkość sołectwa, budżet gminy czy zakres obowiązków. Jej wysokość zależy od decyzji Rady Gminy, która może ustalić zarówno konkretną kwotę, jak i całkowity brak wynagrodzenia. Dotychczas jednak żadna gmina nie zdecydowała się na rezygnację z wypłaty dla sołtysów.
Oznacza to, że sołtys nie otrzymuje pensji i nie ma podpisanej umowy o pracę. Jego dochody składają się z dwóch elementów: miesięcznej diety, która zazwyczaj uwzględnia zwrot kosztów dojazdów na zebrania rady gminy oraz rekompensatę za zaangażowanie w życie lokalnej społeczności, oraz prowizji od zebranego podatku — zwykle od 2 proc. do 6 proc. całościowej kwoty.
Czytaj więcej: Polska wieś ma trzech mieszkańców. Sołtys zachęca do przeprowadzki: ma nietypową ofertę
Oznacza to, że rozpiętość kwot rozciąga się na skali od kilkudziesięciu złotych do nawet kilkuset złotych miesięcznie, w zależności od sytuacji finansowej danego samorządu. W rezultacie dysproporcje między sołectwami są ogromne — jeden sołtys może otrzymywać zaledwie 200 zł diety, podczas gdy innemu przysługiwać będzie 1000 zł.
Przykładowo sołtysi w sołectwach Moczkowo, Mostkowo i Rychnów, położonych w okolicach Barlinka (woj. zachodniopomorskie), otrzymują wynagrodzenie w wysokości 930 zł. W gminie Świdnica (woj. dolnośląskie) sołtysi zarządzający miejscowościami liczącymi ponad 750 mieszkańców mogą liczyć na 650 zł. Natomiast w gminie Siedlisko (woj. lubuskie) wynagrodzenie za przewodzenie sołectwu do 250 mieszkańców wynosi 500 zł.
Sołtysi zarobią więcej. Od 1 marca nowe stawki świadczeń pieniężnych
Warto zaznaczyć, że zgodnie z nowymi przepisami osoby pełniące odpowiedzialne funkcje w swoich społecznościach mogą liczyć na zwiększone wsparcie finansowe. W ramach rekompensaty za wieloletnią pracę rządząca większość zaproponowała specjalny dodatek dla sołtysów.
Świadczenie pieniężne z tytułu pełnienia funkcji sołtysa w 2024 roku wynosiło łączną sumę 336,36 zł miesięcznie. Co ważne, dodatek przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki:
- sprawowała tę funkcję przez co najmniej dwie kadencje,
- osiągnęła wiek emerytalny – 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat dla mężczyzn.
Dodatek jest finansowany z budżetu państwa, a wnioski o jego przyznanie można składać w KRUS. Zgodnie z postanowieniem Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), świadczenie zostało zwaloryzowane, co spowodowało jego wzrost z 336,36 zł do 354,86 zł miesięcznie, począwszy od 1 marca 2025 roku.
