Ustawa hiszpańska budzi kontrowersje – na czym polega problem?

Główne założenia ustawy

Podstawą funkcjonowania ustawy hiszpańskiej jest mechanizm proponowania przez rolnika ceny za swój produkt bez koniecznego udowadniania faktycznej wysokości kosztów produkcji. W praktyce ustawa pozwala więc na ustalanie takiej ceny produktu, która w żadnym przypadku nie może przewyższać całkowitych kosztów poniesionych przez producenta. Takie rozwiązanie dotyczy całego przemysłu spożywczego, w tym także mleczarstwa.

Sposób działania ustawy hiszpańskiej obejmuje również relacje wzdłuż całego łańcucha dostaw, co wpływa na to, że sieci handlowe również nie mogą płacić przetwórcom poniżej kosztów produkcji. Wszystkie umowy muszą być rejestrowane w elektronicznym rejestrze prowadzonym przez resort rolnictwa przed ich wejściem w życie.

Choć na pierwszy rzut oka ustawa hiszpańska wygląda na przystępną dla rolników, budzi ona szereg wątpliwości. W Hiszpanii, gdzie ustawa obowiązuje od 2021 r., wiele osób z branży mleczarstwa zaskarżyło ją do tamtejszego Sądu Najwyższego. Jak podaje Związek Polskich Przetwórców Mleka, hiszpańscy przetwórcy zwrócili uwagę na fakt, że w przypadku bessy na rynku mleka, zakaz skupowania surowca po cenie niższej niż wymagana przez danego rolnika, oznacza, że gospodarstwa, które nie chcą obniżyć swoich oczekiwań cenowych, po prostu wypadają z rynku.

Kontrowersyjna ustawa

Jak podaje Marcin Hydzik prezes zarządu ZPPM „Jeżeli przetwórca zgodzi się zapłacić wyższą cenę rolnikowi, to sam również będzie musiał ponieść ceny produktów gotowych. W efekcie sieci handlowe w Hiszpanii zastępują droższe produkty krajowe, tańszymi zagranicznymi odpowiednikami”. Dodatkowo ZPPM zwróciło uwagę na to, że hiszpańska struktura mleczarstwa nie jest podobna do polskiej. Ilość mleka przetwarzanego przez prywatne firmy to około 65 proc., a spółdzielnie 35 proc., natomiast w Polsce sytuacja jest niemal dokładnie odwrotna.

ZPPM podaje, że będzie śledził prace nad rozwiązaniami w sprawie wprowadzania ustawy hiszpańskiej do Polski. Ponadto dodaje, iż „Warto dłużej przyglądać się batalii sądowej w Hiszpanii, gdyż w obecnej, kryzysowej sytuacji w branży mleczarskiej wprowadzanie rozwiązań, które są mocno kontrowersyjne, może okazać się zabójcze dla sektora. Gdyby w Polsce obowiązywała rodzima wersja „ustawy hiszpańskiej”, o upadłościach mleczarń słyszelibyśmy o wiele częściej niż obecnie”.

Wcześniejsze próby wprowadzenia ustawy

W maju 2022 r. ówczesny minister rolnictwa i rozwoju wsi Henryk Kowalczyk odrzucił pomysł wprowadzenia ustawy hiszpańskiej do polskiego prawa. Jak podaje Marcin Hydzik „Wtedy jednak przedstawiciele Ministerstwa podczas obrad jednej z podkomisji sejmowej Komisji Rolnictwa stwierdzili, że proponowane rozwiązania powinny być dokładnie zbadane, gdyż dla części rolników mogą być krzywdzące. Podnoszono prawdopodobieństwo wystąpienia różnego rodzaju nieprawidłowości, omijania prawa".