Nowe zagrożenia fitosanitarne. Raport PIORiN

Owady wykryte w państwach UE oraz w Polsce

W dwóch najmowych raportach nowych zagrożeń fitosanitarnych opublikowanych przez PIORiN znalazło się aż 6 nowych gatunków owadów, które stanowią bądź mogą stanowić zagrożenie dla upraw roślin w Polsce oraz innych państw UE. Wśród wymienionych owadów, możemy znaleźć:

• Callidiellum villosulum — gatunek chrząszcza, który w krajach UE nie podlega obowiązkowi zwalczania. Gatunek ten jak dotąd był notowany na drzewach iglastych m.in. stroigle chińskiej, szydlicy japońskiej, tajwanii kryptomeriopodobnej, cyprysiku tajwańskim i Pinus taiwanenesis. W 2019 r. gatunek został stwierdzony po raz pierwszy w Polsce, w dwóch sklepach zoologicznych. W sklepie w Warszawie stwierdzono obecność 1 chrząszcza, natomiast w sklepie w Krakowie znaleziono 4 chrząszcze w nieszczelnie zapakowanym mostku dla gryzoni, wykonanym z nieokorowanych elementów drewna kryptomerii japońskiej. Powyższe przypadki wykrycia szkodnika w Polsce wskazują na możliwość jego przeniknięcia do nas wraz z wyrobami wykonanymi z drewna gatunków żywicielskich,
• Hishimonus phycitis — pluskwiak z rodziny Cicadellidae, który w krajach UE nie podlega obowiązkowi zwalczania (jest to agrofag kwarantannowy w UE). Uszkodzenia roślin spowodowane przez owada widoczne są w postaci żółtych plam na liściach lub zwijania się liści na brzegach, a niekiedy ma miejsce opadanie liści. Na substancjach wydalanych przez owady na powierzchni liści rozwijają się ciemno zabarwione grzyby. Na większą odległość może być on przenoszony wraz z roślinami gatunków żywicielskich. W Polsce przezimowanie szkodnika w uprawach gruntowych jest mało prawdopodobne z uwagi na warunki klimatyczne, chociaż nie można wykluczyć rozwoju krótkotrwałych populacji latem, np. na marchwi, pomidorach gruntowych itp. Możliwy jest rozwój i zadomowienie się szkodnika w uprawach szklarniowych zwłaszcza na oberżynie, pomidorze oraz na roślinach ozdobnych,
• Hypothenemus eruditus — chrząszcz z podrodziny kornikowate. W krajach UE gatunek podlega obowiązkowi zwalczania w ramach kategorii kornikowate (Scolytinae) nieeuropejskie. Poraża on szereg gatunków zdrewniałych roślin ze 110 rodzajów i 50 rodzin. Szkodnik może być przeniesiony przede wszystkim na roślinach, ciętych gałęziach i drewnie. Z uwagi na warunki klimatyczne w Polsce mogłyby rozwijać się przede wszystkim na roślinach uprawianych w szklarniach, palmiarniach itp., a jego przezimowanie w gruncie jest mało prawdopodobne, 
• Phenacoccus solenopsis — czerwiec mączysty (Hemiptera: Pseudococcidae) porażający ok. 300 gatunków roślin zielnych i zdrewniałych. W krajach UE gatunek ten nie podlega obowiązkowi zwalczania (nie jest to agrofag kwarantannowy w UE). Osobniki często występują grupami na młodych organach roślinnych (pędy, pąki, kwiaty, owoce). Można je znaleźć na wszystkich nadziemnych częściach roślin, głównie na młodych pędach lub pędach owoconośnych. Sporadycznie występują również na szyi korzeniowej i korzeniach roślin zielnych. Powodują one ogólne osłabienie roślin, ich zniekształcenie, chlorozę, defoliację, a w końcu ich zamieranie. Jest to gatunek ciepłolubny, dlatego w strefie klimatu umiarkowanego, w tym w Polsce, mógłby on rozwijać się w uprawach szklarniowych pomidora, papryki itp., 
• Lixus junci — chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych. Jego żywicielami są burak, w tym buraki cukrowe, szpinak, krokosz barwierski, a z roślin dziko rosnących komosa. Na chwilę obecną trudno ustalić, czy chrząszcz mógłby przeniknąć do Polski, gdyż występuje on przede wszystkim w południowej części Europy. Jeśli jednak szkodnik przeniknąłby do naszego kraju, nie będzie można wykluczyć wywoływania przez niego szkód, zwłaszcza w uprawach buraka cukrowego,
• Atherigona orientalis — muchówka z rodziny muchowatych. Jej żywicielami są rośliny należące do 25 rodzin botanicznych. Występuje m.in. na pomidorach, papryce, kapuście, melonie, kalafiorze, fasoli, cytrusach, kukurydzy i sorgo. W krajach UE gatunek ten nie podlega obowiązkowi zwalczania (nie jest to agrofag kwarantannowy w UE). Szkodnik może być przeniesiony z roślinami gatunków żywicielskich, a w przypadku np. pomidora i papryki także z owocami. Gatunek ten jest w stanie rozprzestrzeniać się na roślinach gruntowych tylko na południu Europy. W pozostałej części Europy może stwarzać on zagrożenie na roślinach uprawianych pod osłonami, zwłaszcza na pomidorze i papryce.

Nicienie wykryte w państwach UE oraz w Polsce

Raporty nr 29 oraz nr 30, wydane w ostatnim czasie przez PIORiN podają również występowanie 3 nowych nicieni na terytorium państw UE. Nicienie, które mogą stanowić zagrożenie dla polskich upraw to:

• Hirschmaniella caudacrena — gatunek nicieni, który nie podlega obowiązkowi zwalczania w UE. Jest agrofagiem kwarantannowym w UE. Poraża ryż (Oryza sativa) oraz różne rośliny wodne, wliczając w to rośliny akwariowe. Występuje on w krajach strefy klimatu tropikalnego. Był on przechwytywany na roślinach akwariowych importowanych do krajów europejskich, w tym na roślinach z rodzajów Vallisneria i Cryptoryne sprowadzanych do Polski z Singapuru i Tajlandii. W styczniu 2023 r. nicienia stwierdzono w uprawie roślin akwariowych do sadzenia z rodzaju Vallisneria uprawianych w Danii. Nicienie mogą rozprzestrzeniać się przede wszystkim wraz z roślinami do sadzenia, o czym świadczy ich wykrycie na roślinach importowanych do Polski. W naszych warunkach mógłby one rozwijać się przede wszystkim na roślinach uprawianych w akwariach z podgrzewaną wodą, 
• Meloidogyne enterolobii — nicień, który poraża wiele gatunków roślin zielnych i zdrewniałych. Żywicielami o największym znaczeniu gospodarczym są m.in. ogórek, bawełna, papryka, ziemniak, pomidor, tytoń, soja, bataty oraz arbuz. Nicień poraża również niektóre gatunki roślin ozdobnych zielnych i zdrewniałych. W krajach UE gatunek ten podlega obowiązkowi zwalczania (jest to agrofag kwarantannowy w UE). Zgodnie z oceną zagrożenia agrofagiem (Express PRA) dla Meloidogyne enterolobii opracowaną przez Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu, uznano, że niskie temperatury otoczenia będą znacząco ograniczały rozwój tego guzaka w uprawach gruntowych. Istnieje natomiast duże prawdopodobieństwo zasiedlania przez nicienia upraw pod osłonami, utrzymywanych w podłożu glebowym. Występowanie tego nicienia nie wywołuje specyficznych objawów na nadziemnych częściach porażonych roślin. Można jednak zaobserwować więdnięcie i żółknięcie liści, a także karłowacenie, a z czasem zamieranie roślin, 
• Heterodera zeae — nicień (mątwik) porażający kukurydzę i zboża w Europie. Jest endopasożytem osiadłym rozwijającym się na korzeniach. Porażone rośliny kukurydzy są skarłowaciałe, blade, o wąskich liściach. W uprawach rośliny z objawami porażenia występują placowo. Rozwój kolb jest opóźniony, w konsekwencji są one mniejsze ze stosunkowo mniejszą ilością ziaren. W krajach UE nicień ten nie podlega obowiązkowi zwalczania (nie jest to agrofag kwarantannowy w UE). Na ten moment trudno przewidzieć możliwości wywoływania w Polsce szkód w tych uprawach, spowodowanych działalnością nicienia.

Pozostałe wykryte agrofagi

Co więcej, PIORiN odnotowuje również występowanie dwóch wirusów oraz jednego gatunku grzyba, które porażają plantacje roślin w krajach członkowskich UE. Do patogenów ujętych w raportach eksperci zaliczają:

• Afidorodny wirus żółtaczki dyniowatych (Cucurbit aphid-borne yellows virus) był notowany w Polsce w latach 2018-2019 w uprawach gruntowych cukinii, na terenie województwa wielkopolskiego i kujawsko-pomorskiego. W krajach UE wirus ten nie podlega obowiązkowi zwalczania (nie jest to agrofag kwarantannowy w UE). Wirus poraża przede wszystkim rośliny z rodziny dyniowatych. Charakterystycznym objawem wywoływanym przez wirusa są żółtaczki liści, które w zależności od gatunku i odmiany rośliny występują w różnym nasileniu. Objawy obserwuje się przede wszystkim na starszych liściach, które dodatkowo są zgrubiałe i łamliwe. Patogen bardzo często występuje w infekcji mieszanej z innymi wirusami porażającymi rośliny dyniowate, co powoduje zwiększenie intensywności objawów, np. silne chlorozy i nekrozy oraz zniekształcenie liści, 
• Pepo aphid-borne yellows virus, który został po raz pierwszy wykryty w Mali, a następnie stwierdzono go w kolejnych krajach afrykańskich oraz w Syrii. W krajach UE wirus nie podlega obowiązkowi zwalczania (nie jest to agrofag kwarantannowy w UE). Wirus ten poraża rośliny z rodziny dyniowatych. Poza arbuzem i cukinią do żywicieli zalicza się również dynię zwyczajną, dynię piżmową, dynię olbrzymią i melon. Charakterystycznym objawem wywoływanym przez wirusa są żółtaczki liści oraz mozaiki. W uprawach arbuza przyczyniał się on do obniżenia plonów. Wirus przenoszony jest przede wszystkim przez mszyce. Ponadto może być on przenoszony na roślinach do sadzenia i częściach roślin gatunków żywicielskich, 
• Erysiphe corylacearum — nowy patogen orzecha rozprzestrzeniający się w Europie. W krajach UE grzyb nie podlega obowiązkowi zwalczania (nie jest to agrofag kwarantannowy w UE). Patogen poraża wyłącznie rośliny z rodzaju Corylus (leszczyna). Najważniejszym żywicielem jest leszczyna pospolita, a ponadto leszczyna turecka, leszczyna różnolistna, leszczyna południowa, leszczyna Siebolda oraz leszczyna mandżurska. Grzyb wywołuje objawy mączniaka prawdziwego w postaci mączystego nalotu na górnej stronie liści, łodygach i owocach, wliczając w to zdrewniałą okrywę owocu. Stwierdza się jego obecność na towarowych plantacjach leszczyny, w lasach, parkach, ogrodach itp.

Źródło: piorin.gov.pl