Tego obowiązku posiadacze domów nie mogą zignorować. Zegar tyka, zostały tygodnie

Polacy w niechlubnej czołówce

Jakość powietrza w naszym kraju od lat stanowi poważny problem, regularnie plasując Polskę w niechlubnej czołówce państw Unii Europejskiej z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem. Według raportów Europejskiej Agencji Środowiska, to właśnie pyły zawieszone PM2.5 i PM10 oraz rakotwórczy benzo(a)piren są naszym największym przekleństwem.

Głównym winowajcą tej sytuacji jest zjawisko tzw. niskiej emisji, czyli dym pochodzący z kominów domów jednorodzinnych, gdzie wciąż dominują przestarzałe, nieefektywne piece na paliwa stałe, potocznie nazywane "kopciuchami”. Skutki zdrowotne tego stanu rzeczy są katastrofalne i dotykają każdego, bez wyjątku. Długotrwałe narażenie na wdychanie toksycznych substancji prowadzi do rozwoju przewlekłych chorób układu oddechowego, takich jak astma czy POChP, schorzeń układu krążenia, w tym zawałów serca i udarów mózgu, a także znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworów.

Najbardziej narażone są dzieci, osoby starsze oraz cierpiące na choroby przewlekłe. Problem jest szczególnie dotkliwy w sezonie grzewczym, gdy nad wieloma polskimi miastami i wsiami, zwłaszcza na Śląsku, w Małopolsce czy na Mazowszu, unosi się gęsta, toksyczna mgła. Poprawa tej sytuacji to jedno z największych wyzwań cywilizacyjnych, a kluczowym narzędziem w tej walce stały się lokalne przepisy, czyli uchwały antysmogowe.

W poszczególnych miejscach w Polsce zbliżają się ważne terminy, o których należy pamiętać. Inaczej można się narazić na surowe kary.

Alternatywy dla zakazanych piecy

Zakazane urządzenia grzewcze to przede wszystkim te, które nie spełniają żadnych norm emisyjnych, czyli kotły zasypowe, określane jako bezklasowe, lub te spełniające archaiczne normy klas 1 i 2. Zgodnie z prawem, wszystkie nowe kotły na paliwa stałe muszą spełniać rygorystyczne wymagania Ekoprojektu (Ecodesign), gwarantujące wysoką sprawność energetyczną i minimalną emisję zanieczyszczeń.

Alternatyw dla “kopciucha” jest wiele: od nowoczesnych kotłów na pellet lub ekogroszek klasy 5, przez ogrzewanie gazowe, aż po pompy ciepła, które w ostatnich latach zyskują na popularności. Warto pamiętać, że wymiana źródła ciepła to spory wydatek, ale można go znacząco obniżyć dzięki programom dotacyjnym, takim jak ogólnopolski program ”Czyste Powietrze”. Oferuje on dofinansowanie nie tylko do zakupu nowego urządzenia, ale również do termomodernizacji budynku, np. ocieplenia ścian czy wymiany okien.

Kwota dotacji zależy od dochodów gospodarstwa domowego i w przypadku najuboższych gospodarstw może pokryć nawet 100 proc. kosztów kwalifikowanych. Odkładanie decyzji o wymianie pieca jest skrajnie nieopłacalne. Właściciel nieruchomości, który zignoruje terminy wynikające z uchwały antysmogowej, musi liczyć się z konsekwencjami.

Uprawnieni urzędnicy lub strażnicy miejscy mogą nałożyć mandat karny w wysokości do 500 złotych. Jeśli sprawa zostanie skierowana do sądu, grzywna może wzrosnąć nawet do 5 tysięcy złotych. To inwestycja, która zwraca się nie tylko w postaci niższych rachunków za ogrzewanie, ale przede wszystkim w postaci czystszego powietrza i zdrowia dla nas wszystkich.

Zobacz: Rolniku, nie przegap zmian w ekoschemacie. Za posadzenie tych roślin dopłacą nawet 930 zł/ha

Polacy mają niewiele czasu na wymianę piecy

W Polsce wprowadzono zróżnicowane terminy wymiany starych pieców w zależności od województwa, a czas na dostosowanie się do przepisów antysmogowych powoli dobiega końca. W niektórych regionach zostało już tylko kilka miesięcy, by uniknąć kar i konieczności kosztownej modernizacji w trybie natychmiastowym.

W województwie śląskim proces wymiany pieców rozpoczął się najwcześniej, przepisy obowiązują tam już od kilku lat. Zgodnie z uchwałą sejmiku mieszkańcy musieli sukcesywnie wymieniać kotły w zależności od ich wieku. Najstarsze urządzenia, użytkowane ponad dziesięć lat, powinny zostać zlikwidowane już wcześniej, natomiast te w wieku od pięciu do dziesięciu lat, do końca 2023 roku. Ostateczny termin dla nowszych kotłów, wyprodukowanych między 2013 a 2017 rokiem, upływa z końcem 2025 roku. Dwa lata później, do 31 grudnia 2027 roku, obowiązek wymiany obejmie także kotły klasy 3 i 4. Warto dodać, że na Śląsku przepisy dotyczą również kominków i pieców wolnostojących, urządzenia te musiały być wyposażone w systemy redukcji emisji już do końca 2022 roku.

Na Podkarpaciu sytuacja wygląda podobnie, choć terminy są nieco bardziej elastyczne. Uchwała antysmogowa z 2018 roku przewiduje, że kotły bez klasy, czyli najbardziej emisyjne, muszą zostać wymienione do końca 2025 roku. Właściciele urządzeń klasy 3 i 4 mają czas do 2027 roku, natomiast piece klasy 5 mogą być użytkowane bez ograniczeń, o ile zostały zainstalowane przed 2020 rokiem.

W Wielkopolsce z kolei od 1 stycznia 2026 roku zacznie obowiązywać zakaz korzystania z kominków i pieców kaflowych, które nie spełniają wymagań ekoprojektu lub nie osiągają sprawności na poziomie co najmniej 80 proc. Zmiany te obejmą w szczególności mieszkańców dużych miast, takich jak Poznań czy Kalisz. Również w województwie łódzkim przepisy zaostrzają się stopniowo, od początku 2025 roku nie będzie można używać urządzeń niespełniających norm emisji, a do końca 2027 roku obowiązek wymiany obejmie kotły klasy 3 i 4.