Rolniku, w ten sposób twoje gospodarstwo trafi we właściwe ręce. Musisz o to zadbać
Właściciele gospodarstwa rolnego powinni zadbać o to, aby ich ziemia trafiła we właściwe ręce. W praktyce istnieją cztery sposoby przekazania majątku, a każdy z nich niesie ze sobą określone konsekwencje prawne. Najczęściej decydujemy się powierzać spadek naszym dzieciom. Jak wyglądają procedury związane z przepisaniem gospodarstwa na potomków i z jakimi kosztami się wiążą?
Bliscy, którzy przejmą gospodarstwo, nie muszą być rolnikami
Zgodnie z art. 2a ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego nabywcą nieruchomości rolnej może być tylko rolnik indywidualny, chyba że ustawa stanowi inaczej. Warto wiedzieć, że nie jest to jednak wymagane w przypadku nabycia gospodarstwa przez osoby, które są bliskie rolnikowi, który chce przekazać im swój majątek.
Do tej grupy zalicza się m.in. zstępnych, czyli dzieci, wnuki i prawnuki, wstępni, czyli rodzice, dziadkowie, oraz pradziadkowie i rodzeństwo. Rolnicy, którzy chcą przekazać majątek swoim pełnoletnim dzieciom, mogą zrobić to bez problemu. W jaki sposób można to załatwić? Istnieją 4 prawnie ustalone sposoby, aby dopełnić formalności.
Rolnik może przepisać gospodarstwo swoim dzieciom w najdogodniejszy dla siebie sposób
Pierwszą opcją jest przekazanie gospodarstwa rolnego w formie darowizny. Aby sporządzić taki dokument, należy spisać akt notarialny. Na mocy art. 888 Kodeksu cywilnego „przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku”. Zatem dzieci nie ponoszą żadnych kosztów związanych z podatkiem od spadków i darowizn, bo nie jest on pobierany w przypadku darowizny pochodzącej od najbliższej rodziny.
Aby skorzystać z takiego zwolnienia, należy zgłosić fakt otrzymania darowizny do swojego urzędu skarbowego. W przypadku darowizny objętej aktem notarialnym, za zawiadomienie odpowiada notariusz. Osoba dziedzicząca nie musi składać deklaracji podatkowej. Notariusz powinien złożyć do sądu wniosek o dokonanie zmian w księdze wieczystej, prowadzonej dla nieruchomości. Dziecko staje się właścicielem ziemi po podpisaniu umowy przez dwie strony. Sporządzenie aktu notarialnego wiąże się z koniecznością wniesienia opłat sądowych, taksy notarialnej oraz opłaty za wydanie wypisów aktu notarialnego.
Drugim sposobem jest sporządzenie cywilnoprawnej umowy dożywocia, na mocy której jedna strona przenosi na drugą własność nieruchomości w zamian za dożywotnie utrzymanie. Według art. 908 Kodeksu cywilnego:
Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
Ten rodzaj umowy także trzeba zawrzeć w formie aktu notarialnego. Kiedy następuje moment przeniesienia własności nieruchomości, zostaje ona jednocześnie obciążona prawem dożywocia. W praktyce dziecko staje się właścicielem ziemi już w momencie podpisania umowy. Nieruchomość objęta umową dożywocia nie jest zaliczana do masy spadkowej, więc nie może być objęta roszczeniami o zachowek. Korzystając z takiego rozwiązania, należy liczyć się z kosztami taksy notarialnej, podatku od czynności cywilnoprawnych, który wynosi 2 proc. wartości rynkowej przedmiotu umowy, opłaty za wydanie wypisów aktu notarialnego oraz opłat sądowych.
Wymienione wyżej sposoby, to tylko dwie z czterech możliwych opcji. Jeśli takie rozwiązania nie do końca satysfakcjonują rolnika, może on skorzystać również z innych możliwości.
Zobacz też: KRUS wypłaci nowy dodatek, zacznie się 1 maja. Niektórzy nie muszą nawet składać wniosku
Ziemię można przepisać również w testamencie
Rolnik może przekazać gospodarstwo w testamencie. Dokument można sporządzić na własną rękę, natomiast bezpieczniej będzie to zrobić w formie aktu notarialnego, ponieważ trudniej będzie go podważyć. Testament to jednostronne oświadczenie woli, dlatego może on zawierać życzenia tylko jednego spadkodawcy. W przeciwieństwie do umowy darowizny i dożywocia testament opisuje, jak ma wyglądać podział majątku po śmierci właściciela gospodarstwa. W efekcie, dziecko lub dzieci mogą stać się właścicielami dopiero w momencie otwarcia spadku.
Jeżeli rodzice pominą inne dzieci w testamencie i całe gospodarstwo zostanie przepisane na syna lub córkę, pominięte osoby wciąż mają prawo starać się o zachowek. Opłata za notarialne sporządzenie dokumentu wynosi maksymalnie 50 zł netto + VAT. Za testament zawierający zapis zwykły, polecenie lub pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku należy zapłacić 150 zł netto + VAT. Tutaj dodatkowo dochodzą jeszcze koszty sporządzenia wypisu aktu notarialnego (co zależy od liczby stron).
Ostatnim, czwartym sposobem przekazania gospodarstwa rolnego jest tzw. umowa z następcą, o której mówi Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Na mocy art. 84:
Przez umowę z następcą rolnik będący właścicielem (współwłaścicielem) gospodarstwa rolnego zobowiązuje się przenieść na osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat (następcę) własność (udział we współwłasności) i posiadanie tego gospodarstwa z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli następca do tego czasu będzie pracować w tym gospodarstwie. Ponadto umowa z następcą może zawierać inne postanowienia, w szczególności dotyczące wzajemnych świadczeń stron przed i po przeniesieniu przez rolnika własności gospodarstwa rolnego na następcę.
Ponownie, taka forma umowy musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego. Takie rozwiązanie umożliwia dokonywania zmian pokoleniowych w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego. W tym przypadku spadkobierca nie musi być dzieckiem. Może to być nawet osoba obca lub kilka osób i nie muszą być one rolnikami. Dokument ma charakter umowy przedwstępnej, wobec czego nie przenosi od razu własności gospodarstwa na nabywcę. Przeniesienie własności nastąpi, dopiero gdy rolnik, który nabędzie prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej, będzie mógł zawrzeć kolejną umowę żeby dokonać umowy zobowiązującej, także w formie aktu notarialnego.
Umowę z następcą mogą zawrzeć wyłącznie rolnicy, którzy są objęci rolniczym ubezpieczeniem emerytalno-rentowym i w przyszłości uzyskają prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej. Co istotne, gdy własność zostanie przekazana, rolnik może żądać od następcy określonych świadczeń, m.in. przyjęcia jako domownika, pielęgnowania w chorobie czy nawet zapewnienia zapasów pożywienia. Umowa z następcą wymaga opłacenia taksy notarialnej, opłaty za wydanie wypisów aktu oraz opłat sądowych.
