Rolnicy boją się kontroli. W życie weszły nowe przepisy, za ich naruszenie grozi obcięcie dopłat
Proces warunkowości społecznej cywilizuje sektor rolniczy – wynika z przyjętego od 2025 r. nowego modelu rozliczeń rolników. Część z nich ma teraz “na głowie” kontrole zarówno z Państwowej Inspekcji Pracy, jak i z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Kto, kiedy i jakich rolników będzie kontrolował? Na co warto się przygotować i czym ryzykujemy, nie dopełniając norm?
Warunkowość społeczna w polityce rolnej, czyi kontrole rolników
Nowelizacja w rolniczym prawie wynika z przepisów UE: od 1 stycznia 2025 r. wszystkie państwa Wspólnoty są zobowiązane do wdrożenia mechanizmu warunkowości społecznej. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa tłumaczy, że w praktyce to uzależnienie wypłacania państwowe wsparcia, lub wybranych programów pomocowych, od przestrzegania konkretnych przepisów. Warunkowość społeczna nadzorowana od 2025 r. przez ARiMR i Państwową Inspekcję Pracy odnosi się precyzyjnie do prawa pracy. Którzy rolnicy powinni przygotować się na kontrolę?
Zobacz też: Komisje skontrolują gospodarstwa. Proponowane zmiany dotyczą części rolników
ARMiR i PIP będą kontrolować rolników
ARiMR – ponieważ w Polsce nadzoruje ten mechanizm. Jest też płatnikiem, a zatem często to właśnie od niej pochodzą transferowane do rolników pieniądze. Inspekcja Pracy – bo mechanizm warunkowości społecznej dotyczy prawa pracy – tych rolników, których gospodarstwo jest jednocześnie miejscem pracy dla kogoś więcej, niż oni sami.
Kontrole będą, i już są, prowadzone w tych przedsiębiorstwach, które korzystają z dopłat bezpośrednich – np. dopłaty dla młodych rolników, płatność za zazielenienie, produkcję czy dla małych gospodarstw. Zakłady pracy korzystające z któregokolwiek narzędzia finansowego w ramach dopłat bezpośrednich mogą być kontrolowane przez obie te agencje. Nie ma możliwości kontroli w trybie zdalnym, co oznacza bezpośrednią obecność kontrolera.
Czytaj więcej: Premia dla młodego rolnika. To dostaniesz za przejęcie gospodarstwa od rodziców
Agencje kontrolerów opierają się na kilku podstawowych dokumentach: w opracowaniach wymieniają dyrektywę 2019/1152 w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy (obszar: Zatrudnienie), dyrektywę 89/391/EWG dotyczącą środków zachęcających do poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy (obszar: Bezpieczeństwo i higiena pracy – DYREKTYWA RAMOWA) i dyrektywę 2009/104/WE ustanawiającą minimalne wymagania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu przez pracowników sprzętu roboczego (obszar: Bezpieczeństwo i higiena pracy). Co dokładnie podczas takich kontroli będzie sprawdzane?
Masowe kontrole w rolniczych zakładach pracy. Oto, co sprawdzi kontroler z PiP i ARMiR
Dokładną listę kontrolowanych podczas takiej inspekcji aspektów zatrudnienia opublikowała w marcu Państwowa Inspekcja Pracy. Przebieg kontroli nie jest tajemnicą. Poniżej publikujemy szczegóły, rolnicy prowadzący jednocześnie zakład pracy powinni wywiązywać się z wszystkich tych przepisów.
- Warunki zatrudnienia należy przedstawić na piśmie („umowa o pracę”) [przejrzyste i przewidywalne warunki pracy (dyrektywa (UE) 2019/1152],
- Umowę o pracę należy przedstawić w ciągu pierwszych siedem dni świadczenia pracy,
- Zmiany w stosunku pracy należy przedstawić w formie dokumentu,
- Szkolenie obowiązkowe, Bezpieczeństwo i higiena pracy, środki zachęcające do poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy,
- Usługi w zakresie ochrony i profilaktyki: wyznaczenie jednego lub kilku pracowników do prowadzenia działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy lub zatrudnienie kompetentnych służb zewnętrznych,
- Podjęcie przez pracodawcę środków dotyczących pierwszej pomocy, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników,
- Obowiązki pracodawców w zakresie oceny stopnia zagrożeń, w zakresie środków ochronnych i sprzętu ochronnego, rejestrowania i zgłaszania wypadków przy pracy,
- Informowanie pracowników o zagrożeniach w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz o środkach ochronnych i zapobiegawczych,
- Konsultacje i udział pracowników w dyskusjach na temat wszystkich kwestii związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy,
- Przepisy dotyczące sprzętu roboczego: musi być zgodny z dyrektywami Unii i ustanowionymi minimalnymi wymogami oraz być odpowiednio konserwowany,
- Sprzęt roboczy stwarzający szczególne ryzyko może być użytkowany jedynie przez osoby, którym przydzielono zadanie jego użytkowania, a wszelkie naprawy, modyfikacje i konserwacja mają być wykonywane przez wyznaczonych pracowników,
- Ergonomia i ochrona zdrowia pracowników.
Głównym aktem prawnym regulującym wszystkie powyższe jest Dyrektywa (UE) 2019/1152: Przejrzyste i przewidywalne warunki pracy. ARMiR i PIP w przypadku nieprzestrzegania przepisów przewiduje kary: za niezgodności dopłaty będą najpierw zmniejszone, później całkowicie wyłączone. Przy pierwszych niezgodnościach kwota zostanie pomniejszona o 10 proc.
